ماهی خاویاری قره برون (تاسماهی ایرانی)

خاستگاه اصلی ماهی خاویاری قره بورون (قره برون) با نام علمی Acipenser persicus در آبهای ساحلی ایران در دریای خزر بوده و به همین علت به تاسماهی ایرانی معروف و به معنای پوزه سیاه است.

از نظر ارزش غذایی و اقتصادی بدون شک از رتبه دوم در دنیا برخوردار و در مقایسه با سایر گونه های تاسماهیان دارای عمر طولانی تری است. بدن آن کشیده و باریک و رنگ آن نسبت به تاسماهی روس روشن تر است. صفحات استخوانی آن از تاسماهی روس کمتر و طول سر آن نیز نسبت به طول بدن فشرده تر از چالباش است.

ماهی قره بورون (قره برون) رودکوچ (anadromous) می باشد به این معنا که برای تخم ریزی از آب شور به آبهای شیرین مهاجرت می کند. این گونه زندگی در آبهای گرم تر را ترجیح می دهد و با اینکه در سراسر دریای خزر یافت می شود، تراکم اصلی آن در آبهای ایران و عمدتاً در فصول سرد در بخش جنوبی و جنوب شرقی دریای خزر است. غذای اصلی آن را نرم تنان، سخت پوستان، کرم های پرتار، گاو ماهی ها و برخی دیگر از آبزیان کف زی تشکیل می دهند.

میانگین وزن نرها در طبیعت ۲۳ تا ۲۴ کیلوگرم و ماده ها ۳۳٫۵ کیلوگرم و میانگین طول نرها ۱۵۶ سانتیمتر و ماده ها ۱۷۵ سانتیمتر برای ماهی هایی که به رودخانه کورا مهاجرت کرده اند، گزارش شده است.
میانگین وزن و طول ماده ها و نرها طبق گزارش شیلات ایران در سال ۱۳۷۷ به ترتیب ۲۷٫۷ و ۱۹٫۴ کیلوگرم و ۱۵۲٫۳ و ۱۳۸٫۹ سانتیمتر بوده است. تاسماهی ایران با وزن ۸۶ کیلوگرم هم صید شده است.

ماهی قره بورون (قره برون) نر در دریا در سن ۸ تا ۱۰ سالگی و ماده ها در ۱۰ تا ۱۲ سالگی بالغ می شوند. میانگین خاویار هر ماده ۵٫۲۲ کیلوگرم و حداکثر ۱۲٫۲ کیلوگرم گزارش شده است.
در محیط پرورشی با دما و تغذیه مناسب ماده ها در سن ۸ تا ۱۰ سالگی و با وزن ۱۴ تا ۲۲ کیلوگرم بالغ می شود. طول تقریبی ماهی قره بورون (قره برون) پرورشی در سن بلوغ حدود ۱۳۰ سانتی متر و میزان تخم دهی آن ۱۲ تا ۱۵ درصد وزن بدن ماهی است.

دلایلی از جمله صید بی رویه توسط انسان به منظور دستیابی به خاویار و گوشت آن، آلودگی آب و ایجاد سدها که مانع از مهاجرت ماهیان به رودخانه ها برای تخم ریزی می شود و مشکلات و موارد دیگر باعث شد در دهه اخیر این ماهی در لیست قرمز گونه‌های در معرض خطر سازمان جهانی حفاظت از منابع طبیعی (IUCN) قرار گیرد. پیش از این تکثیر و پرورش این گونه ارزشمند جهت جلوگیری از کاهش ذخایر آن و نیز با هدف تجارتی و در سال ۱۳۵۱ در ایران در برنامه شیلات قرار گرفت. در حال حاضر فراوانی نسبی آن نسبت به دیگر گونه ها بیشتر می باشد.

حساسیت پرورش ماهی خاویاری قره بورون (قره برون) بسیار بالا و با دشواری های خاصی همراه است و از لحاظ سختی پرورش با فیل ماهی قابل مقایسه نیست. پرورش فیل ماهی به مراتب آسان تر و با دغدغه کمتری صورت می گیرد.
با توجه به اینکه این ماهی گونه مختص ایران می باشد و در واقع تاسماهی ایرانی است و تکثیر و رشد آن با مشکلات و پیچیدگی‌های خاص روبروست، در حد امکان پرورش دهندگان ماهیان خاویاری می بایست در ایران با ممارست و پشت کار و رعایت اصول تکثیر و پرورش به تولید این گونه همت بیشتری داشته باشند تا پرورش آن نیز در مزارع پرورش ماهیان خاویاری به وفور یافت شود و خاویار آسترا نیز درجه بالایی از صادرات خاویار ایران را به خود اختصاص دهد.

مجتمع کشت و صنعت لزیر با اختصاص بخشی از حوضچه های پرورش ماهی مجموعه خود به پرورش این ماهی ارزشمند ایرانی اقدام نموده و ضمن تولید و پرورش این گونه از انقراض و قاچاق آن جلوگیری می نماید.
همچنین سعی در ایجاد شرایط ارائه مستقیم بهترین و با کیفیت‌ترین نوع از گوشت و خاویار ماهی قره بورون (آسترا) به هم میهنان عزیز و همچنین صادرات این محصولات و ارزآوری نموده است.